Ἀμέσως μετά τίς πασχαλινές διακοπές στό λεξιλόγιο καί τό μυαλό τῶν μαθητῶν κυριαρχεῖ ἡ ἔννοια «ἐξετάσεις». Μία διαδικασία ἡ ὁποία ἀποτελεῖ ἕναν μόνιμο βραχνᾶ κάθε χρόνο, τόσο γιά τά παιδιά, ὅσο καί γιά τίς οἰκογένειές τους, καθώς γεμίζει ὅλους μέ ἄγχος γιά τό τελικό ἀποτέλεσμά της, ἰδίως ὅταν αὐτό θά ὁδηγήσει στό Πανεπιστήμιο ἤ στήν ἀναζήτηση τοῦ ἐπαγγελματικοῦ μέλλοντος σέ ἄλλα μονοπάτια.
Ἡ ἐκπαίδευση, καί ὄχι μόνο σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στό σχολεῖο, λειτουργεῖ ἐξεταστικο-κεντρικά. Οἱ ἐξετάσεις τείνουν νά ἀποτελοῦν τόν μοναδικό τρόπο ἀντικειμενικῆς τεκμηρίωσης τῆς ποσότητας (κυρίως) καί τῆς ποιότητας (λιγότερο) τῆς γνώσης πού κατέχουν οἱ νέοι ἄνθρωποι. Καί τοῦτο βεβαίως δέν εἶναι κακό. Τό πρόβλημα ἔγκειται στό περιεχόμενο καί τόν τρόπο παροχῆς τῆς γνώσης στήν ὅλη ἐκπαιδευτική διαδικασία. Γιά νά φτάσει ὁ μαθητής νά ἀποδώσει αὐτό πού μπορεῖ καί ἀνάλογα μέ τόν κόπο του, προηγεῖται μία μαθησιακή διαδικασία συνήθως στυφή, ξηρή καί τεχνοκρατική, ἡ ὁποία οὐδόλως ἐμπνέει γιά τήν πραγματική κατάκτηση τῆς γνώσης.
Οἱ ἐξετάσεις δέν κρίνουν τό ἦθος πού διαμορφώνεται στό σχολεῖο, τήν κριτική ἱκανότητα τοῦ μαθητῆ, τόν τρόπο του νά λειτουργεῖ δημιουργικά σέ σχέση μέ τό σύνολο. Στίς ἐξετάσεις ὁ μαθητής καλεῖται ὡς ἄτομο νά ἀποδείξει στόν ἑαυτό του, τούς γονεῖς του, τούς δασκάλους του, τό σύστημα. τήν κοινωνία, τήν ἱκανότητά του νά ἐνσωματώνεται στήν ὅλη δομή τῆς κοινωνίας, νά ἀπαντᾶ σωστά σέ ὅ,τι τόν ρωτᾶνε, νά ἐντάσσεται σ’ἕναν κόσμο στόν ὁποῖο ἄλλοι ἐπέλεξαν νά εἶναι ὅπως εἶναι, ὅπου τά περιθώρια δημιουργικότητας καί προσωπικῆς πρωτοβουλίας διαρκῶς σμικραίνουν.
Ἂν κανείς συγκρίνει τίς ἐξετάσεις στό δικό μας ἐκπαιδευτικό σύστημα, τουλάχιστον στό γλωσσικό ἐπίπεδο, μέ τίς ἐξετάσεις πού δίνει ὁ μαθητής στίς ξένες γλῶσσες (δηλαδή σέ ἄλλου τύπου ἐκπαιδευτικά συστήματα), θά διαπιστώσει ὅτι ἐκεῖ τά πράγματα, χωρίς νά εἶναι ἰδανικά, διαπνέονται ἀπό μία διαφορετική φιλοσοφία. Ὑπάρχει σφαιρικότητα στήν ἀπαιτούμενη γνώση, διαπιστώνεται ἡ κριτική ἱκανότητα τοῦ ἐξεταζομένου, ἡ ἐπάρκεια στήν κατάκτηση τῆς γλώσσας, στήν ἔκφραση, τήν συνομιλία, τήν κατανόηση κειμένων καί ἀκροαμάτων, ὥστε ἐλάχιστη νά εἶναι ἡ ἀμφιβολία γιά τήν πραγματική του πρόοδο.
Ἐδῶ, ἐκ τῶν προτέρων, κάθε ἀπόπειρα προφορικῆς ἐπικοινωνίας μέ τόν ἐξεταζόμενο, κρίνεται ὡς μή ἀντικειμενική, καθώς ἐγείρονται ὑποψίες μεροληψίας. Εἶναι ἴδιον τοῦ λαοῦ μας καί γι’ αὐτό προτιμοῦμε τήν -σέ μεγάλο βαθμό -ἀναξιόπιστη ὡς πρός τά ἀποτελέσματά της διαδικασία τῶν γραπτῶν ἀνακεφαλαιωτικῶν ἐξετάσεων.
Συμπέρασμα. «Ὅσοι πιστοί» προετοιμαστεῖτε χωρίς ἀγωνία. Προσευχηθεῖτε στό Θεό νά φανοῦν, ὅπως Αὐτός θέλει, οἱ κόποι σας. Θυμηθεῖτε ὅτι ἡ ζωή δέν τελειώνει σέ μερικές κόλλες χαρτί καί μέ ἕνα ἀποτέλεσμα ἀπό κόκκινο καί μαῦρο μελάνι. Καί προσπαθῆστε νά διασώσετε στήν ζωή ὅ,τι ὡραιότερο ἡ γνώση ἔχει νά σᾶς προσφέρει: τήν ἐλευθερία τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς, τήν ὑπέρβαση τῆς ἂγνοιας, τή χαρά τῆς κατανόησης τοῦ κόσμου καί τήν ἀφορμή γνωριμίας μέ τόν διπλανό, τόν συμμαθητή, τόν κόσμο!
Οἱ ἐξετάσεις δέν κρίνουν τό ἦθος πού διαμορφώνεται στό σχολεῖο, τήν κριτική ἱκανότητα τοῦ μαθητῆ, τόν τρόπο του νά λειτουργεῖ δημιουργικά σέ σχέση μέ τό σύνολο. Στίς ἐξετάσεις ὁ μαθητής καλεῖται ὡς ἄτομο νά ἀποδείξει στόν ἑαυτό του, τούς γονεῖς του, τούς δασκάλους του, τό σύστημα. τήν κοινωνία, τήν ἱκανότητά του νά ἐνσωματώνεται στήν ὅλη δομή τῆς κοινωνίας, νά ἀπαντᾶ σωστά σέ ὅ,τι τόν ρωτᾶνε, νά ἐντάσσεται σ’ἕναν κόσμο στόν ὁποῖο ἄλλοι ἐπέλεξαν νά εἶναι ὅπως εἶναι, ὅπου τά περιθώρια δημιουργικότητας καί προσωπικῆς πρωτοβουλίας διαρκῶς σμικραίνουν.
Ἂν κανείς συγκρίνει τίς ἐξετάσεις στό δικό μας ἐκπαιδευτικό σύστημα, τουλάχιστον στό γλωσσικό ἐπίπεδο, μέ τίς ἐξετάσεις πού δίνει ὁ μαθητής στίς ξένες γλῶσσες (δηλαδή σέ ἄλλου τύπου ἐκπαιδευτικά συστήματα), θά διαπιστώσει ὅτι ἐκεῖ τά πράγματα, χωρίς νά εἶναι ἰδανικά, διαπνέονται ἀπό μία διαφορετική φιλοσοφία. Ὑπάρχει σφαιρικότητα στήν ἀπαιτούμενη γνώση, διαπιστώνεται ἡ κριτική ἱκανότητα τοῦ ἐξεταζομένου, ἡ ἐπάρκεια στήν κατάκτηση τῆς γλώσσας, στήν ἔκφραση, τήν συνομιλία, τήν κατανόηση κειμένων καί ἀκροαμάτων, ὥστε ἐλάχιστη νά εἶναι ἡ ἀμφιβολία γιά τήν πραγματική του πρόοδο.
Ἐδῶ, ἐκ τῶν προτέρων, κάθε ἀπόπειρα προφορικῆς ἐπικοινωνίας μέ τόν ἐξεταζόμενο, κρίνεται ὡς μή ἀντικειμενική, καθώς ἐγείρονται ὑποψίες μεροληψίας. Εἶναι ἴδιον τοῦ λαοῦ μας καί γι’ αὐτό προτιμοῦμε τήν -σέ μεγάλο βαθμό -ἀναξιόπιστη ὡς πρός τά ἀποτελέσματά της διαδικασία τῶν γραπτῶν ἀνακεφαλαιωτικῶν ἐξετάσεων.
Συμπέρασμα. «Ὅσοι πιστοί» προετοιμαστεῖτε χωρίς ἀγωνία. Προσευχηθεῖτε στό Θεό νά φανοῦν, ὅπως Αὐτός θέλει, οἱ κόποι σας. Θυμηθεῖτε ὅτι ἡ ζωή δέν τελειώνει σέ μερικές κόλλες χαρτί καί μέ ἕνα ἀποτέλεσμα ἀπό κόκκινο καί μαῦρο μελάνι. Καί προσπαθῆστε νά διασώσετε στήν ζωή ὅ,τι ὡραιότερο ἡ γνώση ἔχει νά σᾶς προσφέρει: τήν ἐλευθερία τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς, τήν ὑπέρβαση τῆς ἂγνοιας, τή χαρά τῆς κατανόησης τοῦ κόσμου καί τήν ἀφορμή γνωριμίας μέ τόν διπλανό, τόν συμμαθητή, τόν κόσμο!